Τις διαστάσεις του ιστορικού ταξιδιού της ΑΕΚ στο Βελιγράδι περιέγραψε με χαρακτηριστικό τρόπο ο Δημήτρης Μελισσανίδης.
Ως εμπνευστής της πρωτοβουλίας που έκανε αίσθηση το 1999 και σήμερα (25 χρόνια μετά) αποτελεί λόγο περηφάνιας για τους φίλους της «Ένωσης», ο διοικητικός ηγέτης της ομάδας μίλησε στη σερβική έκδοση του ΒBC.
Αφού τόνισε λοιπόν ότι απάντησε στις πιέσεις της κυβέρνησης με την ατάκα «ας μας βομβαρδίσουν», αποκάλυψε τη συγκλονιστική παράκληση του πατέρα του να μην πάρει μαζί τον αδερφό του «για να έχει τουλάχιστον ένα γιο».
Αναλυτικά το δημοσίευμα για το παιχνίδι με την Παρτιζάν, το οποίο ο Δημήτρης Μελισσανίδης χαρακτήρισε ως το «σημαντικότερο στην ιστορία της ΑΕΚ», αναφέρει:
«Μετά από 25 χρόνια, είμαι σίγουρος, σήμερα ίσως περισσότερο από πριν, ότι εκείνος ο αγώνας στο Βελιγράδι είναι ο πιο σημαντικός στην ιστορία της ΑΕΚ», λέει ο Δημήτρης Μελισσανίδης, πρόεδρος της ΑΕΚ τη δεκαετία του 1990, σε συνέντευξή του στο BBC.
Εν μέσω της βομβιστικής επίθεσης, ο Μελισσανίδης και οι ιθύνοντες του ελληνικού συλλόγου ξεκίνησαν πρωτοβουλία για φιλικό αγώνα με την Παρτιζάν προκειμένου να «δείξουν συμπόνια για τον σερβικό λαό και να τον βοηθήσουν».
Η ΑΕΚ, ένας από τους μεγαλύτερους συλλόγους στην Ελλάδα, που ιδρύθηκε το 1924, μέχρι το τέλος του βομβαρδισμού παρέμεινε ο μόνος ξένος σύλλογος που ήρθε τότε στη Γιουγκοσλαβία, η οποία τιμωρήθηκε και πάλι με διεθνείς κυρώσεις λόγω της σύγκρουσης στο Κόσοβο.
Ο Μελισσανίδης λέει πως όταν θυμάται εκείνες τις μέρες «το πρώτο πράγμα που του έρχεται στο μυαλό είναι η πολύ βίαιη αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης λόγω της απόφασης να πάμε στο Βελιγράδι και της πίεσης που υποστήκαμε».
«Δεν τους άρεσε καθόλου, ήθελαν να εγκαταλείψουμε το ταξίδι και προσπάθησαν να μας τρομάξουν με ιστορίες ότι μπορεί να βομβαρδιστεί το λεωφορείο μας», θυμάται ο Μελισσανίδης που ανέλαβε ξανά το 2013 διοίκηση της ΑΕΚ. Λέει ότι δεν φοβήθηκε καθόλου.
«Αν πρόκειται να μας βομβαρδίσουν, ας μας βομβαρδίσουν», τους είπα. «Ο πατέρας μου όντως φοβήθηκε, μου ζήτησε να μην πάρω τον αδερφό μου, παρόλο που ήθελε, για να έχει τουλάχιστον έναν γιο».
Λίγες μέρες μετά την έναρξη της βομβιστικής επίθεσης στο Βελιγράδι χτύπησε το τηλέφωνο του αρχηγού της Παρτιζάν. «Στην αρχή νόμιζαν ότι αστειευόμαστε, δεν το πίστευαν», λέει ο Μελισσανίδης.
«Τους ήταν απίστευτο ότι μια ομάδα μπορούσε να έρθει στο Βελιγράδι τέτοια στιγμή, ενώ η χώρα τους βομβαρδίζεται και όταν κανείς δεν είχε το κουράγιο να σταθεί δίπλα τους, αλλά η ΑΕΚ το έκανε». Αμέσως επισημαίνει ότι «δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική».
Ωστόσο, όταν είδαν τους «βομβαρδισμούς και τα δεινά του σερβικού λαού», αποφάσισαν να αντιδράσουν και να βοηθήσουν όσο καλύτερα μπορούσαν και «να στείλουν ένα μήνυμα ειρήνης», λέει.
Ο Ζάρκο Ζέτσεβιτς, ένας από τους πιο τροπαιούχους ηγέτες στην ιστορία της Παρτιζάν, αποκαλεί τη δράση του ελληνικού συλλόγου «ηρωική πράξη».
Του έκανε έκπληξη;
«Το σωστό που σας λέω είναι… Την ώρα που πέφτουν βόμβες γύρω μας, έρχεται κάποιος που θέλει να παίξει ένα παιχνίδι μαζί μας», λέει ο Ζέτσεβιτς σε συνέντευξή του στο BBC στα σερβικά. Ο ελληνικός σύλλογος ξεκίνησε τα πάντα και η Παρτίζαν τα οργάνωσε, εξηγεί.
«Αυτή η φιλική χειρονομία που δεν μπορεί να ξεχαστεί, όταν όλοι στράφηκαν εναντίον μας, ήρθαν», προσθέτει ο Ivan Curkovic, πρόεδρος της Παρτιζάν τότε, για το BBC στα σερβικά.
Ωστόσο, ούτε η άφιξη ήταν εύκολη.
«Μας ζήτησαν από τη διοίκηση ποιος ήθελε να πάει, αλλά είπαν επίσης ότι όσοι δεν θέλουν, δεν πρέπει», θυμάται. «Κάποιοι πραγματικά δεν ήθελαν, φοβήθηκαν, οπότε ήταν τρελό να πας να παίξεις όπου υπήρχαν βομβαρδισμοί», προσθέτει ο πρώην ποδοσφαιριστής της Βαρδάρας.
Ωστόσο, η πλειοψηφία συμφώνησε να φύγει για το Βελιγράδι.
Σκέφτηκε, «αν μπορεί να το κάνει η διοίκηση, ο πρόεδρος και όλοι οι άλλοι, μπορώ και εγώ».
«Είχα φίλους στο Βελιγράδι, όπου υπηρέτησα στο στρατό, οπότε τους άκουσα και ήξερα ότι ήταν συνεχώς σε αποθήκες και περίμεναν, Θεός φυλάξοι, κάτι να συμβεί», λέει ο πρώην ποδοσφαιριστής και πατέρας του Ντέιβιντ Μπαμπούνσκι, ο οποίος αργότερα έπαιξε για τον Ερυθρό Αστέρα.
Δεν ήταν καθόλου εύκολο να φτάσεις στο Βελιγράδι, απομονωμένο εκείνη την εποχή από κυρώσεις.
Η λύση ήταν η Βουδαπέστη, η ουγγρική πρωτεύουσα, που εκείνη την εποχή πολλοί άνθρωποι στη Γιουγκοσλαβία. Μέρος της αποστολής των ποδοσφαιριστών της ΑΕΚ και των στελεχών του συλλόγου προσγειώθηκε εκεί, και στη συνέχεια πήρε λεωφορεία για το Βελιγράδι.
Περίπου πενήντα οπαδοί έφυγαν από την Αθήνα με λεωφορείο για τη Γιουγκοσλαβία.
«Είναι το πιο αξέχαστο ταξίδι στην τριακονταετή δημοσιογραφική μου καριέρα», λέει ο Γιάννης Κυφωνίδης, ρεπόρτερ που κάλυπτε την ΑΕΚ τότε, για το BBC.
«Κάποιοι έκλαιγαν στο δρόμο, δίπλα στο χωριό που σταματήσαμε, ήταν πραγματικά μοναδικό». Ο Μελισσανίδης λέει ότι αυτή η εικόνα «είναι συνέχεια στο μυαλό του».
«Ο κόσμος μας υποδέχτηκε στην άκρη του δρόμου, μας σέρβιρε ψωμί και αλάτι… Δεν θα το ξεχάσω ποτέ, ήταν πολύ συγκινητικό».
«Όταν μπήκαμε στο Βελιγράδι, ένιωσα υπερηφάνεια πάνω από όλα για την απόφαση που θα ερχόταν, ήξερα ότι είχαμε πάρει τη σωστή απόφαση».
Ο αδερφός του δεν ήταν μαζί του. Εκπλήρωσε το αίτημα του πατέρα του.
Ποδοσφαιριστές της Παρτιζάν και της ΑΕΚ πήραν στο γήπεδο το μεγάλο πανό «σταματήστε τους βομβαρδισμούς και τον πόλεμο», συνοδευόμενοι από δυνατά χειροκροτήματα. «ΑΕΚ, ΑΕΚ, ΑΕΚ», ακούστηκε από την κερκίδα.
«Εδώ ζήσαμε ότι για πρώτη φορά από τα νότια της Παρτιζάν οι οπαδοί φωνάζουν εναντίον του αντιπάλου», λέει ο Κοβιντζάλο στην εκπομπή.
Λίγο περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο γήπεδο μια ζεστή ανοιξιάτικη μέρα, όπως αποδεικνύεται από τον μεγάλο αριθμό ατόμων με κοντομάνικα ή χωρίς μπλουζάκια στις εξέδρες.
Ένας μεγάλος αριθμός διάσημων προσώπων κινηματογραφήθηκε στο τελετουργικό κουτί του σταδίου, γνωστό και ως JNA, από τον Λαϊκό Στρατό της Γιουγκοσλαβίας.
Λίγο πριν την έναρξη του αγώνα ακούστηκαν οι ύμνοι.
Η Ελλάδα έγινε δεκτή με χειροκροτήματα, ενώ ακούστηκαν σφυρίγματα κατά τη διάρκεια του «Hey, Slavs», του πρώην ύμνου της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας (SFRJ), στη συνέχεια και του ύμνου της ΟΔΓ.
Οι πιο ένθερμοι οπαδοί της Παρτιζάν, συγκεντρωμένοι στη νότια κερκίδα, τραγούδησαν το τραγούδι των Τσέτνικ «Od Topola, pa do Ravna Gora».
Ο επικεφαλής διαιτητής Ντέγιαν Ντέλεβιτς λέει ότι «αυτός ο αγώνας έμεινε στη μνήμη του για το υπόλοιπο της ζωής του».
«Πολεμική κατάσταση, βομβαρδισμοί, θαύματα, συναγερμοί, βάσανα και μετά – ένας ποδοσφαιρικός αγώνας», είπε ο Ντέλεβιτς στο BBC στα σερβικά.
Η Παρτιζάν προηγήθηκε στο 14′ με τον Ματέι Κέζμαν, αλλά η ΑΕΚ ισοφάρισε στο 27′ με σκόρερ τον Πάρη Ζουμπούλη.
«Παίχτηκε κανονικά, υπήρχαν μονομαχίες, ευκαιρίες, σουτ, άμυνες, ντρίμπλα», λέει ο Ντέλεβιτς, αν και παραδέχεται ότι δυόμιση δεκαετίες μετά δεν θυμάται το τελικό αποτέλεσμα.
Αν η σειρήνα της αεροπορικής επιδρομής είχε ηχήσει κατά τη διάρκεια του αγώνα, θα είχε τηρηθεί το «πρωτόκολλο».
«Σε περίπτωση που συνέβαινε κάτι, το σχέδιο ήταν να πάμε στα αποδυτήρια και να κατευθυνθούν οι οπαδοί κάτω από τις εξέδρες, να τους τοποθετήσουν εκεί και να κρυφτούν», λέει ο Ντέλεβιτς, σήμερα στέλεχος της Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας της Σερβίας.
Αντί για πρωτόκολλο, όλα «πήγαν αυθόρμητα, με γνώμονα τα συναισθήματα».
«Ήταν σαν να ακούστηκαν σειρήνες κάπου μακριά κάποια στιγμή, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τους παίκτες και εμάς να παίξουμε ποδόσφαιρο», λέει.
Το ημίχρονο έληξε με σκορ 1-1.
Την ώρα που οι παίκτες ξεκουράζονταν, Έλληνες και Σέρβοι αξιωματούχοι φύτεψαν μια ελιά στην πίστα του γηπέδου της Παρτιζάν, ως σύμβολο ειρήνης.
Ο αγώνας συνεχίστηκε, αλλά δεν κράτησε πολύ.
Διακόπηκε μετά από περίπου δεκαπέντε λεπτά αγώνα, όταν οπαδοί και των δύο συλλόγων έτρεξαν στον αγωνιστικό χώρο, κρατώντας τις σημαίες της Σερβίας, της ΠΓΔΜ και της Ελλάδας.
«Μου φαίνεται ότι οι οπαδοί τελείωσαν το παιχνίδι μπαίνοντας στον αγωνιστικό χώρο», λέει ο Kovinjalo.
«Αν ήταν ανταγωνιστικός αγώνας, θα έπρεπε να θυμώσουμε εξαιτίας της χειρονομίας τους, αλλά σε αυτή την κατάσταση θα έπρεπε να τους καταλάβουμε», προσθέτει.
«Τώρα ανοίγουμε ένα μουσείο της ιστορίας της ΑΕΚ στο γήπεδο, όπου θα υπάρχει ειδική ενότητα για τον αγώνα με την Παρτιζάν», λέει ο Μελισανίδης, μιλώντας και πάλι για «την πιο σημαντική στιγμή στην ιστορία του συλλόγου».
Γιατί;
«Όχι μόνο για ποδοσφαιρικούς λόγους» απαντά αμέσως.
«Η ΑΕΚ δεν είναι ένας συνηθισμένος ποδοσφαιρικός σύλλογος, η ΑΕΚ είναι ιστορία, ιδρύθηκε από Έλληνες πρόσφυγες και είναι καθήκον της να συμμετέχει σε τέτοιες δράσεις εκτός ποδοσφαίρου. Γι’ αυτό είναι διαφορετικό να είσαι οπαδός της ΑΕΚ».
